De kleine wereld van
Jeroen Sprenger

Haagsche Courant

Ambtsgeheim - 11  

Secretarissen-Generaal

Het SG-beraad heeft zijn maagdelijkheid verloren. Onlangs is uit dit eerbiedwaardige college van de allerhoogste top van de ambtenarij, het overleg van de secretarissen-generaal, gelekt. Geen voorlichter in de buurt, geen ambtelijke ondersteuning die al jaren telefoonnummers van journalisten in de binnenzak van colbertje of mantelpakje heeft branden… eens te meer blijkt dat het schip van staat het enige schip is dat lekt van de top. Welkom in de club moet menig politicus tegen de enige echte topambtenaren hebben gezegd.

Is het erg? In dit geval zeker niet. Het ging over de aansturing van ZBO’s, de zelfstandige bestuursorganen. Door oud-D66-staatssecretaris Jacob Kohnstam is er een rapport over uit gebracht. De strekking ervan is alle ZBO’s weer onder de aansturing van het kabinet te brengen. Ministers worden nu met enige regelmaat naar de Kamer geroepen om zich te verantwoorden over het beleid van die ZBO’s, maar moeten dan vaak de handen ten hemel heffen, omdat ze er eigenlijk niets over te zeggen hebben. Het kabinet heeft nog geen standpunt, de SG’s beraden zich er ook nog op en nu is dus bekend geworden dat ze het onderling niet eens zijn. Maar is dat gek? Die ZBO’s zijn jaren geleden bestuurlijk wel onder één noemer gebracht, maar er zijn er geen twee gelijk. NRC-Handelsblad heeft ze de afgelopen maanden geportretteerd: De Nederlandsche Bank, Staatsbosbeheer, het Kadaster, het UWV. Allemaal hebben ze iets unieks, de quango’s, de quasi-non-governmental-organisations. Die moet je niet allemaal in één en dezelfde politiek-bestuurlijke relatie willen brengen. Tenzij ministers liever hun bed in het Logement van de Tweede Kamer opslaan.

Het onderwerp leent zich uitstekend voor een open debat tussen politici en ambtenarij, maar in het bijzonder tussen ambtenaren onderling. De wijsheid laat zich niet vinden in achterkamertjes. Dat brengt me op het onderwerp waar ik het eigenlijk over wil hebben. In de bezuinigingen van de laatste twee jaar sneuvelen de bladen waarin een dergelijk debat zou kunnen worden gevoerd. Management & Bestuur, Politiek & Management, bladen over Overheidsfinanciën, Pluche - waaraan we een prachtige novelle over de Haagse tramtunnel hebben te danken - ze hebben het hoofd al in de schoot geworpen of staan op het punt dat te doen. Collectieve abonnementen, waarop die bladen steunden, zijn opgezegd. Veel communicatie vindt plaats via websites, e-zines en dergelijke. Hele nuttige voorzieningen, die de informatie-uitwisseling op projectniveau enorm versnellen, maar die niet direct passen bij de reflectie en de botsing der meningen over de grote veranderingen in de rijksdienst. Het project Andere Overheid, van minister De Graaf, vergt geen departementale aanpak, maar een intensieve gedachtewisseling tussen alle departementen. De relatie met de ZBO’s moet niet vanuit ieder departement afzonderlijk worden bekeken.

Er zijn SG’s die op zoek willen naar het lek. Ik mag hopen dat ze hun energie beter gaan besteden. Zoeken naar een platform waar zij – en wij! – verstandig met elkaar kunnen praten over de grote bewegingen binnen de ambtenarij. Ik weet zeker dat de Haagsche Courant de ruimte naast deze column daarvoor ter beschikking wil stellen.

Daan Vorán

__________ 

Eerder gepubliceerd in de Haagsche Courant van 9 september 2004

Den Haag Wereldstad

‘Den Haag’ is even onbereikbaar. Tenminste als u het via de digitale snelweg probeert. Al vanaf het weekend blokkeert een hacker de toegang tot www.regering.nl en www.overheid.nl. Mijn digitale dagblad Webwereld meldt dat het gaat om een tiener uit Breda, die de beheerder zou zijn van www.0x1fe.org en het irc-netwerk elitezone.net. Heb getracht daarop in te loggen. Helaas zonder resultaat, zodat ik u niet meer over zijn achtergronden kan vertellen. Twee verhalen over bereikbaarheid buitelen nu door mijn hoofd. Over de bereikbaarheid van het overheidscentrum over de weg. En over de pogingen van de overheid zelve om de samenleving te bereiken. Aan beide schort het een en ander.

Den Haag wil een wereldcentrum zijn. De stad doet zijn uiterste best ministeries te huisvesten. VWS kwam van Rijswijk terug naar het Muzenplein. OCW van Zoetermeer naar de Rijnstraat. Intussen worden er ook verwoede pogingen gedaan internationale instellingen te werven. Zoals het Internationaal Strafhof. Maar de infrastructuur blijft daar mijlen bij achter. Die ministeries staan weliswaar rondom het Centraal Station, maar ik ben een jaar geleden uit frustratie over de onbetrouwbaarheid van de spoorverbinding weer in de auto gestapt. Of je er nu ’s ochtends van deur tot deur 5 à 6 kwartier over doet met de auto of met de trein, dan weet ik het wel. Want ’s avonds is het met de trein ook zo lang. Terwijl ik met de auto binnen drie kwartier thuis ben. Maar de gemeente Den Haag wil de autorijders geloof ik weer de trein in jagen. Probeer ’s ochtends maar via de Benoordenhoutseweg het centrum in te komen. Door werkzaamheden bij de kruising met de Van Alkemadelaan is er geen doorkomen aan. En als er dan een Europese ministersconferentie is in het Kurhaus dan komt het verkeer helemaal tot stilstand. Met als enig amusement de donkere limousines die onder motorescorte voorbijschieten… Probeer geen alternatieve route, want via de Bezuidenhoutseweg is de entree van de stad net zo’n ramp. En over de situatie rondom de Amerikaanse ambassade zeg ik maar niets meer. Den Haag, de stad, moet wat aan zijn bereikbaarheid doen.

Enkele jaren geleden dreigden jongeren enkele ministeries met sms-jes te bombarderen. Aanleiding was de veiling van radiofrequenties. Radio 538 en Sky Radio hadden hen daartoe aangemoedigd. De oproep was niet zo succesvol als de hacking nu. ‘Den Haag’ bleef bereikbaar. Wat destijds opviel was dat de betrokken staatssecretarissen via Den Haag Vandaag en het Journaal de jongeren probeerden te kalmeren. Ze moesten natuurlijk bij de betrokken radiostations zijn. Nu mochten ze hopen op zijn best enkele ouders van die jongeren te bereiken.

In de ophef rondom de demonstratie van vorige week zaterdag op het Museumplein is vaak opgemerkt dat de regering zijn boodschap beter moet uitdragen. Daar zit iets in. Het kabinet heeft – net als bij de radioveilingen – de goede golflengte nog niet gevonden. Maar als je door hackers de mond wordt gesnoerd dan komt er natuurlijk nooit iets van. Den Haag moet wel bereikbaar blijven. Ook langs de digitale weg,

Daan Vorán

__________ 

Eerder gepubliceerd in de Haagsche Coiurant van 8 oktober 2004